شاخص GDP چیست؟ آنچه تریدرها باید از تولید ناخالص داخلی بدانند
در این مقاله میآموزید
- 1 شاخص GDP چیست و چه کاربردی دارد؟
- 1.1 شاخص GDP چیست؟
- 1.2 شاخص اقتصادی GDP از کجا آغاز شد؟
- 1.3 انواع شاخص GDP چیست؟
- 1.4 شاخصGDP چگونه محاسبه میشود؟
- 1.5 نمونه هایی از نحوه محاسبه شاخص GDP چیست؟
- 1.6 تفاوت تولید ناخالص ملی و تولید ناخالص داخلی در چیست؟
- 1.7 بررسی تولید ناخالص داخلی برای سرمایهگذاران چه فایدهای دارد؟
- 1.8 جمع بندی
- 1.9 مطالبی که باید بخوانید
شاخص GDP چیست و چه کاربردی دارد؟
شاخص GDP در تمامی کشورها تعریف شده است و یکی از مهمترین شاخصهای اقتصادی میباشد که میزان ارزش مادی ارائهی خدمات و محصولات کارآفرینان و شرکتهای مختلف را میسنجد.
در ادامهی مقاله شاخص اقتصادی GDP را کالبد شکافی خواهیم کرد و به تفصیل توضیح میدهیم که شاخص GDP چیست؟ انواع GDPها را نام میبریم و نحوهی محاسبهاش را بیان میکنیم؛ پس اگر در جستجوی یک آموزش کامل دربارهی تولید ناخالص داخلی هستید، تا انتهای این مقاله همراه آموزش فارکس آکادمی آینده باشید.
شاخص GDP چیست؟
شاخص GDP یا تولید ناخالص داخلی (Gross Domestic Product)، به مجموعه ارزشهای مادی کالاها و خدمات پایانی که معمولا در دورههای یک سالهی یک کشور محاسبه میشوند، میپردازد. این شاخص مهم اقتصادی، اساس مطالعهی دیگر شاخصهای اقتصادی مثل نرخ تورم میباشد و عملکرد اقتصادی کشور را میسنجد و یک روش بینظیر برای مقایسه بازده دو یا چند اقتصاد میباشد.
در واقع مقصود ما از به کار بردن شاخص GDP این است که بدانیم، ارزش کالاهای نهایی ایجاد شده و فروخته شده در یک سال اخیر کشور چند ریال یا دلار است! محصولاتی که ایجاد میشوند حتما باید به دست مشتری برسند و خود دوباره در چرخهی تولید محصول یا کالای دیگر استفاده نشوند.
شما فرض کنید که یک شرکت پشم شیشه، مقدار زیادی پشم شیشه تولید میکند و آن را به کارخانهی تولید عروسک میفروشد، در شاخص GDP فروش شرکت پشم شیشه محاسبه نمیشود چرا که محصول نهایی دوباره در فرآیند تولید محصول دیگر استفاده میشود، در حالی که فروش کارخانهی عروسک سازی در شاخص تولید ناخالص داخلی بررسی میشود.
علت اینکار این است که در مجوع هزینههای ساخت عروسک، خرید پشم شیشه هم لحاظ میشود و در قیمت نهایی تاثیر میگذارد.
جالب است بدانید اگر پشم شیشه به صورت جدا فروخته شود، در شاخص اقتصادی GDP لحاظ میشود چرا که مستقیما به دست مصرف کننده رسیده است.
همچنین بخوانید: شاخص NFP چیست؟ آنچه تریدرها باید بدانند!
شاخص اقتصادی GDP از کجا آغاز شد؟
مفهوم شاخص اقتصادی در سال 1934 برای اولین بار توسط سایمون کوزنتس (Simon Kuznets)، اقتصاددان آمریکایی در قالب گزارشی تهیه و به کنگرهی ایالات متحده ارائه شد و پس از کنفرانس برتون وودز در سال 1944 به یکی از ابزارهای مهم برای سلامت سنجی اقتصاد هر کشور تبدیل شد.
انواع شاخص GDP چیست؟
به لحاظ اقتصادی هر یک از انواع GDPها، موارد کمی متفاوتی را به ما ارائه میدهند که دانستن تفاوت آن مهم استها مهم استها اهمیت دارد، پس ما در ادامهی مقاله آن ها را شرح میدهیم:
- (Nominal GDP) یا GDP اسمی: در تولید ناخالص داخلی اسمی، قیمت فعلی کالاها محاسبه میشود، در واقع ارزش همهی کالاهای ایجاد شده در مدت یک سال را نشان میدهد. نکتهی قابل توجه این است که در GDP اسمی، قیمتها با وجود تورم محاسبه میشوند.
- (Real GDP) یا GDP واقعی: این شاخص جز دقیقترین شاخص های اقتصادی یک کشور است، که اقتصاددانان برای به دست آوردن آن، تولید ناخالص داخلی اسمی را بر نرخ تورم تقسیم میکنند تا GDP واقعی به دست بیاید و برای تورم نیز تعدیل شود.
همین طور شاخص جی دی پی واقعی بررسی میکند که قیمتهای سال مورد بررسی، در مقایسه با سال پایهای که از پیش تعیین شده است چقدر تفاوت دارد!
- نرخ رشد تولید ناخالص داخلی: این شاخص یکی ار ابزارهای سلامت سنجی کشور است. برای محاسبهی نرخ رشد GDP، از جی دی پی واقعی استفاده میشود که در خروجیهای سه ماهه و یا یک ساله مورد بررسی قرار میگیرد. عدد این نرخ میتواند مثبت یا منفی باشد و در صورتی که منفی شود نشان دهندهی رکورد اقتصادی است.
رشد GDP بر نرخ تورم و بیکاری تاثیر میگذارد، چرا که اگر این نرخ رشد سریعی را نشان دهد احتمالا این هشدار را به بانکهای مرکزی ارسال میکند که اقتصاد در حال بیش از حد گرم شدن است، پس بانکهای مرکزی نرخ بهره را افزایش میدهند تا نقدینگی در بازار کم شود و اوضاع به حالت استاندارد بازگردد.
- سرانه تولید ناخالص داخلی: آنچه که مشخص است وجود این نکته است که GDP نمیتواند استاندارد حقیقی زندگی را نشان دهد برای مثال چین سطح تولید ناخالص داخلی زیادی دارد ولی سطح زندگی در آنجا متوسط است، همچنین ایالات متحدهی آمریکا شاخص تولید ناخالص داخلی زیادی دارد اما مسئله اینجاست که هزینههای مصرف کننده نیز بالاست.
پس اقتصاددانان برای حل این مسئله شاخص سرانهی تولید ناخالص داخلی را تعریف کردهاند که این شاخص نشان میدهد به طور میانگین در ازای وجود یک فرد در اقتصاد چه میزان درامد و یا تولید محصول و کالا وجود دارد. این شاخص بیان کنندهی استانداردهای زندگی نیز میباشد. روش محاسبهی سرانهی تولید ناخالص داخلی، از تقسیم GDP حقیقی بر جمعیت هر کشور به دست می آید.
حال که به انتهای این بخش رسیدیم میخواهیم به صورت اجمالی تفاوت GDP اسمی و حقیقی را بیان کنیم: در GDP اسمی تورم لحاظ میشود در حالی که در جی دی پی حقیقی این اتفاق نمیافتد. همینطور تولید ناخالص داخلی اسمی را با استفاده از قیمتهای فعلی اندازهگیری میکنند، در حالی که تولید ناخالص داخلی واقعی با استفاده از قیمتهای ثابتی که از پیش تعیین شده است اندازهگیری میشود.
همچنین بخوانید: شاخص های اقتصادی آمریکا که معامله گران باید بشناسند
شاخصGDP چگونه محاسبه میشود؟
محاسبهی شاخص تولید ناخالص داخلی در استاندارهای جهانی توسط سازمان ملی آمار هر کشور بررسی میشود، برای مثال در ایالات متحده مسئول ارزیابی شاخص جی دی پی، دفتر تحلیل اقتصادی در وزارت بازرگانی میباشد.
این محاسبه به 3 روش انجام میشود که در ادامه آنها را توضیح میدهیم:
- روش جمع کردن ارزش افزوده: ارزش افزوده در تعریف به معنی تفریق ارزش(قیمت) بازار خروجی یک موسسه از ارزش ورودی یک شرکت است.
برای مثال شما فرض کنید ما دو کارگاه تولیدی واسطه و نهایی داریم، کارگاه تولیدی نهایی، نان تولید میکند و از کارگاه واسطه آرد را تهیه میکند.
کارگاه واسطه آرد را به قیمت دو دلار میفروشد و کارگاه تولیدی آرد را میخرد و نان را به قیمت سه دلار میفروشد.
پس طبق تعریف، ارزش خروجی یعنی (3دلار) را، از قیمت ورودی (دولار) به کارگاه تولیدی کم میکنیم و در نهایت به ارزش افزودهی کارگاه تولیدی یا نان حاصله که یک دلار است میرسیم.
همینطور برای به دست آوردن ارزش افزودهی کارگاه واسطه یا آرد اگر قیمت ورودی را صفر در نظر بگیریم و ارزش خروجی را دو دلار محاسبه کنیم، در نهایت ارزش افزودهی کارگاه واسطه 2 دلار خواهد بود، پس اگر ما در هر مرحله ارزش افزودهی آن محصول را به دست آوریم و با یکدیگر جمع کنیم (یک دلار ارزش افزودهی نان و دو دلار ارزش افزودهی آرد) در نهایت به شاخص تولید ناخالص داخلی آن محصول (3 دلار) میرسیم.
پس برای به دست آوردن شاخص GDPکل کشور باید همهی ارزشهای افزودهیِ تعداد زیادی از کالاها را محاسبه کنند و سپس با یکدیگر جمع کنند.
همانطور که قبلا هم گفتیم میتوانیم ارزش نهایی محصول ایجاد شده را، در شاخص اقتصادی تولید ناخالص داخلی لحاظ کنیم مثلا بگوییم ارزش کالای پایانی سه دلار میباشد.
- جمع تمام درآمدها: در برخی از تعاریف شاخص GDP را، جمع درآمد همهی افراد یک جامعه به مدت یک سال در نظر میگیرند.
- روش هزینه محور: در این روش تمام هزینههای پرداختی کشور با همدیگر جمع میشوند.
در روش هزینه محور، صادرات خالص و سرمایهگذاریهای بخش خصوصی هم دخیل هستند.
فرمول محاسبهی هزینه تولید ناخالص داخلی بر اساس رویکرد هزینه محور:
GDP = C + G + I + (EX – IM)
Government spending (G)= این نماد همهی هزینه های دولت را نشان میدهد (مجموع هر چیزی است که دولت خریده یا برای آن هزینه کرده است)
Consumption (C)= بیانگر مصرف بخش خصوصی میباشد.
(I) Investment= کل مبلغ سرمایهگذاری شده توسط بخش خصوصی
EX (Export) = نشان اختصاری صادرات است.
IM (Import) = بیانگر واردات است.
نمونه هایی از نحوه محاسبه شاخص GDP چیست؟
خانهای که اجاره داده میشود در محاسبهی شاخص جی دی پی لحاظ میگردد چرا که مستاجر خدمتی را در ازای پرداخت مبلغی به مالک دست میآورد. اما سوال ایجاد میشود که اگر کسی در خانهی خودش زندگی کند چه؟ آیا بر شاخص اقتصادی GDP تاثیر میگذارد؟ پاسخ بله است. چرا که اقتصاددانان این اتفاق را اینگونه در نظر میگیرند که آن شخص در واقع به خودش بر فرض ماهی دو میلیون و پانصد تومان اجاره بها میپردازد.
کالاهایی که در بازار معامله نمیشوند هم بر شاخص GDP تاثیر میگذارند، بعضی از چیزها مثل امنیت و یا حتی آتشنشانی را نمیتوان خرید و فروش کرد ولی اینگونه بر این شاخص اقتصادی تاثیر میگذارند که اقتصاددانان ارزشی نسبی را به آن اطلاق میکنند و آن را در بازار محاسبه میکنند.
گاهی در شاخص اقتصادی GDP اشتباهات کوچکی رخ میدهد و یا به جهت سهولت کار اقتصاددانان از برخی موارد چشم پوشی میکنند، برای مثال سفارش غذا از رستوران را در شاخص GDP محاسبه میکنند. اما غذا درست کردنِ در خانه را، در این شاخص محاسبه نمیکنند. این کار باعث ایجاد خطاهای جزئی در روند محاسبهی جی دی پی میشود. همینطور کالاهای قاچاق و یا استفاده از ماشین را در این شاخص مورد بررسی قرار نمیدهند. اگر چه کشوری مثل امریکا با گرفتن با مالیات سعی دارد بازار سیاه را در شاخص GDP لحاظ کند، اما با اینحال حدود بیست تا سی درصد اقتصاد جهان را اقتصاد در سایهی سیاه تشکیل میدهد.
همچنین فروش دوبارهی کالاهای مصرف شده در شاخصGDP ثبت نمیشود. برای مثال ماشینی در سال 2020 توسط شرکت فروخته شده است اگر این ماشین مجددا در سال 2022 فروخته شود، هرگز در شاخص جی دی پی ثبت نمیشود چرا که در شاخص تولید ناخالص داخلی سال 2020 یک بار محاسبه شده است.
کاری که پاداش آن با پول قابل پرداخت نیست هم جز مواردی است که در شاخص GDP بیان نمیشود. مثلا پدر یا مادری که برای نگهداری فرزند خود در خانه میمانند در این گروه قرار میگیرند.
نکتهای که حائز اهمیت است این است که همیشه افزایش GDP ما را خوشحال نمیکند. برای مثال فروش منابع طبیعی میتواند شاخص اقتصادی GDP را افزایش دهد در حالی که ضررهای جبران ناپذیری را به محیط زیست وارد میکند.
همچنین بخوانید: اقتصاد سالم؛ رویایی امکان پذیر!
تفاوت تولید ناخالص ملی و تولید ناخالص داخلی در چیست؟
تفاوت تولید ناخالص داخلی (GDP) و تولید ناخالص ملی (GNP) را اینگونه میتوان شرح داد که در GDP ارزش کالاهای ایجاد شده در یک سال محاسبه میشود، در حالی همهی افراد آن جامعه میتوانند تاثیرگذار باشند چه تبعهی کشوری که مورد بررسی واقع شده است باشند و چه نباشند!
اما درGNP قضیه کمی متفاوت میشود. ارزش کالاهای نهایی که در یک سال ارزیابی میشود و با افرادی این شاخص را میسنجند که خود تبعهی آن کشورند.
برای مثال مشهدی قربان در کشور فرانسه ساکن شده است، اگر درآمدی را که در همان کشور کسب کرده، برای سرمایهگذاری به ایران بفرستد، در واقع به شاخص تولید ناخالص ملی یا همان GNP کمک کرده است.
همچنین اگر قصد دارید رشد و رکود اقتصادی، نرخ رشد، درآمد سرانه و تأثیر تورم بر تولیدات یک کشور را بسنجید، باید از شاخص GDP استفاده کنید، اما تولید ناخالص ملی برای درک استانداردهای زندگی مردم در کشورهای مختلف به شما کمک می کند.
بررسی تولید ناخالص داخلی برای سرمایهگذاران چه فایدهای دارد؟
محاسبه سالانه تولید ناخالص داخلی، بر تک تک اجزای اقتصاد تاثیر میگذارد، شرکتها و سرمایهگذاران برای تصمیمگیری از چارچوب GDP استفاده میکنند چرا که آنان را قادر می سازد که تصمیمات اقتصادی آینده را ارزیابی، پیش بینی، تنظیم و برنامهریزی کنند.
یکی از معیارهایی که صاحبان سرمایه برای دریافت مقداری از ارزشگذاری سهام استفاده میکنند نسبت کل ارزش بازار به GDP است که به صورت درصد بیان میشود و به عنوان نسبت قیمت به فروش شناخته شده است.
همچنین بخوانید: کامودیتی چیست؛ آنچه تریدرها باید از کامودیتی بدانند
جمع بندی
شاخصGDP نمایانگر ارزش پولی کالاها و خدمات نهایی تولید شده در یک کشور در یک دورهی زمانی است که برای بررسی میزان سلامت اقتصاد کشور، به دست آوردن دیدگاهی کلی از عملکرد آن و میزان رشد اقتصاد یک کشور از این شاخص استفاده میکنند؛ زیرا تا حدودی مسیر حرکت اقتصاد یک کشور را نشان میدهد.
اگر شاخص اقتصادی تولیدی ناخالص داخلی روند صعودی به خود گرفته باشد، نشان دهندهی ایجاد تورم است پس بانک مرکزی نرخ بهره و انتشار اوراق قرضه را افزایش میدهد تا صاحبان سرمایه در بانک سرمایهگذاری کنند.
اما اگر این روند منفی بود به معنی رکورد اقتصادی است و بانکها نرخ بهره را کم میکنند تا شرایط بازار به حالت استاندارد باز گردد.
شاخص GPT شبیه تمام شاخصهای اقتصادی با نقصهایی مواجه است که طی سالهای گذشته کشورهای مختلف سعی در برطرف کردن آن معایب داشتنهاند.
در آکادمی آینده آموزش تخصصی فارکس و ارز دیجیتال را با خدمات ویژه از جمله:
- برگذرای کلاس لایو ترید با استاد دوره
- پشتیبانی مادام العمر
- امکان پرداخت اقساطی هزینه دوره
- آپدیت رایگان محتوای آموزشی و… مشاهده کنید.
دوره آموزش فارکس و آموزش ارز دیجیتال خود را میتوانید همین حالا در آکادمی آینده شروع کنید.
مطالبی که باید بخوانید
مطالب مرتبط با مقالهای که هم اکنون خواندید...
فاطمه اندربای
فاطمهی اندربای، دانش آموختهی رشتهی ژنتیک هستم، و سالهاست در حوزه های مختلف از جمله مباحث تخصصی مرتبط با بازارهای مالی به عنوان نویسنده فعال هستم.
سایر نوشته های فاطمه اندربای